က်င့္၀တ္ညီေစ

က်င့္၀တ္ (Ethics) ဆိုသည္မွာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းက လက္ခံသတ္မွတ္ထားေသာ အက်င့္စာရိတၱေကာင္းမ်ား သို႔မဟုတ္ အျပစ္ကင္းေသာ အမူအက်င့္မ်ား ျဖစ္သည္။ မိမိအျပဳအမူေၾကာင့္ တစ္စံုတစ္ေယာက္ ထိခိုက္နစ္နာမွဳ မရွိေအာင္ ေရွာင္ၾကည္ျခင္းသည္ က်င့္၀တ္မ်ားကုိ ေစာင့္ထိန္းျခင္းျဖစ္သည္။  လူတစ္ဦးစီတိုင္း၊ အဖြဲ႔အစည္းတိုင္း လိုက္နာက်င့္သံုးရမည့္ အေျခခံ က်င့္၀တ္ဆိုင္ရာ နိယာမမ်ား (Ethical principles) မွာ ေကာင္းက်ိဳးျဖစ္ေစျခင္း (Beneficience)၊ ဆိုးက်ိဳးနည္းနိဳင္သမွ်နညး္ေစျခင္း (Least harms/nonmaleficence) ႏွင့္ တရားမွ်တ လြတ္လပ္ခြင့္ကို ေလးစားလိုက္နာျခင္း (Respect for automony and justice) တို႔ျဖစ္သည္။ လူပီသေသာ လူတစ္ေယာက္အျဖစ္ ရွင္သန္ရပ္တည္သူမွန္လွ်င္ လူ႔က်င့္၀တ္စည္းကမ္းမ်ားကို လိုက္နာၾက ပါသည္။ ပညာရွင္အျဖစ္ ရပ္တည္သူမ်ားသည္ မိမိတို႔၏ အတတ္၊ပညာ အဆင့္အတန္းကို က်င့္၀တ္လိုက္နာျခင္းဟူေသာ စံခ်ိန္ျဖင့္ တိုင္းတာရေပမည္။

ေကာင္းက်ိဳးကို ျဖစ္ေစျခင္းဆိုသည့္ နိယာမအရ ေန႔စဥ္ဘ၀ကိုျဖတ္ေက်ာ္ရင္း ျပဳသမွ်ကာယကံမွဳ၊ ေျပာသမွ် ၀စီကံမွဳနဲ႔ ၾကံစည္သမွ် မေနာကံစိတ္ကူးမ်ားသည္ ေကာင္းက်ိဳးကိုသာ ေရွးရွုဳဦးတည္ရပါမည္။ မိခင္သည္ သားသမီးမ်ား၏ ေကာင္းက်ိဳးကိုသာ ၾကံစည္ေဆာင္ရြက္ သကဲ့သို႔ ကၽြန္မတို႔တေတြ လူသားအားလံုးအေပၚ ေစတနာ ေမတၱာစိတ္ထားျပီး ေကာင္းက်ိဳးျဖစ္ေစေသာ အမွဳကို အျမဲေဆာင္ရြက္ ရေပမည္။ ေကာင္းမွဳမွန္သမွ် အကုန္လုပ္ရပါမည္။ မေကာင္းမွဳ မွန္သမွ်ကို ေရွာင္ၾကည္ပါလွ်င္ ဆိုးက်ိဳးနည္းနိဳင္သမွ် နည္းေစျခင္း ဟူေသာ နိယာမကို လိုက္နာျခင္း ျဖစ္ေလသည္။ မိမိအက်ိဳးစီးပြားအတြက္ သူတပါး ဆံုးရွဳံးနစ္နာမွဳ မရွိေအာင္ သတိထားေရွာင္ၾကဥ္ အပ္ေပသည္။ သူလညး္ခ်မ္းသာ ကိုယ္လည္းရႊင္လန္း ၀မ္းေျမာက္ရသည့္ သူနိဳင္ကိုယ္နိဳင္ (Win-win situation) ျဖစ္ေအာင္ အျမဲစဥ္းစား ေဆာင္ရြက္သင့္သည္။ 

တရားမွ်တ လြတ္လပ္ျခင္းကို ေလးစားလိုက္နာျခင္း ဟူေသာ က်င့္၀တ္ဆိုင္ရာ နိယာမသည္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးနွင့္ ညီညြတ္ေရးကို ဦးတည္သည္။ လူတိုင္းလြတ္လပ္ျခင္းကို ႏွစ္သက္လိုလားၾကသည္။ စည္းလြတ္ေဘာင္လြတ္ မဟုတ္ေသာ လြတ္လပ္ခြင့္ကို လူတိုင္းတန္းတူညီမွ် ခံစားခြင့္ရွိရမည္။ မိမိ၏လြတ္လပ္ ေပ်ာ္ရႊင္ျခင္းအတြက္ အျခားတစ္ေယာက္၏ လြတ္လပ္ခြင္႔မ်ား ဆံုးရွံဳးနစ္နာမွဳ ျဖစ္မသြားေအာင္လည္း ေစာင့္ထိန္းရေပမည္။ အုပ္ခ်ဳပ္သူ လူတန္းစားမ်ားႏွင့္ ဌာနဆိုင္ရာအသီးသီးမွ အၾကီးအကဲမ်ားသည္ ျပည္သူမ်ား၊၀န္ထမ္းမ်ား၏ အက်ိဳးကို ေရွးရွဳလွ်က္ တရားမွ်တ လြတ္လပ္ေသာလူ႔ေဘာင္ အဖြဲ႔အစည္းကို ဖန္တီးတည္ေဆာက္ေပးရန္ တာ၀န္ရွိသည္။ က်င့္၀တ္စည္းကမ္းမ်ားကို တေျပးညီလိုက္နာတတ္ေသာ ယဥ္းေက်းမွဳ တရပ္ကို တည္ေဆာက္ေပးရန္ လိုအပ္သည္။ သတ္မွတ္ထားေသာ စည္းကမ္းေဘာင္မ်ားသည္ လူအမ်ားစု၏ အက်ိဳးကို ရည္ရြယ္၍ အမ်ားသေဘာတူလက္ခံေသာ စည္းကမ္းျဖစ္ရမည္။ လူတစ္ေယာက္ရသင့္ေသာ လြတ္လပ္ခြင့္ ကန္႔သတ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ထားေသာ စည္းကမ္းမ်ား မျဖစ္ေစသင့္။ လူတိုင္းလိုက္နာနိဳင္ေသာ စည္းကမ္းျဖစ္ရန္လည္း လိုအပ္သည္။ အမ်ားသေဘာတူညီခ်က္ျဖင့္ သတ္မွတ္ထားေသာ စည္းကမ္းကို  လူတန္းစားေပါင္းစံုမွ လူတိုင္း လိုက္နာရေပမည္။ 

စည္းကမ္းမလိုက္နာသူကို ေက်ာသားရင္သား မခြဲျခားပဲ သတ္မွတ္ထားေသာ စည္းကမ္းဥပေဒအတိုင္း အျပစ္ေပးရေပမည္။ တရားမွ်တမွသာ စည္းကမ္းကို ညီညီညြတ္ညြတ္ လိုက္နာၾက၍၊ ဆိုးက်ိဳးျဖစ္ေစေသာ အမွဳမ်န္သမွ်ကို ေရွာင္ၾကည္ၾကသျဖင့္ ျငိမ္းခ်မ္းေသာ လူ႔ေဘာင္ကို တည္ေဆာက္ နိဳင္မည္ျဖစ္သည္။

က်င့္၀တ္နွင့္ စည္းကမ္းသည္ တြဲလွ်က္ရွိေနသည္။ က်င့္၀တ္ေစာင့္ထိန္းသူသည္ စည္းကမ္းရွိသည္။ စည္းေစာင့္သည္။ ကိုယ့္တာ၀န္ ကိုယ္ယူတတ္ေသာ အက်င့္ရွိသည္။ ဥပမာ-ပတ္၀န္းက်င္သန္႔ရွင္းေရးႏွင့္ ေရာဂါဘယ ကင္းေ၀းေရးအတြက္ အမွိဳက္ႏွင့္ အညစ္အေၾကးမ်ားကို စနစ္တက်စြန္႔ပစ္ျခင္းသည္ မိမိကိစၥကို မိမိကိုယ္တိုင္ တာ၀န္ယူျခင္း ျဖစ္သည္။ အမိုက္ကို စနစ္တက် စြန္႔ပစ္ျခင္းေၾကာင့္ ပတ္၀န္းက်င္ သန္႔ရွင္းေနသျဖင့္ စိတ္ရႊင္လန္းရသည့္ ေကာင္းက်ိဳးကို ျဖစ္ေစသည္။ ကူးစက္ေရာဂါ ျဖစ္ေစေသာ ဆိုးက်ိဳးကို တားဆီးကာကြယ္ ေပးနိဳင္သည္။ ၄င္းသည္ လူတိုင္းလိုက္နာနိဳင္ေသာ စည္းကမ္းလည္းျဖစ္သည္။ အမ်ားျပည္သူအက်ိဳးကို ေရွးရွဳသည္။ အေသးအမႊား ကိစၥမ်ားမွစ၍ အေျခခံ လူ႔က်င့္၀တ္စည္းကမ္းမ်ားကို လူတိုင္းကိုယ္စီ လိုက္နာၾကလွ်င္ ေလာကျငိမ္းခ်မ္းသာယာ ေပလိမ့္မည္။

သာမန္လူမ်ားထက္ ပို၍အသိပညာ ဗဟုသုတရွိေသာ ပညာတတ္မ်ား၊ အတတ္ပညာရွင္မ်ားသည္ ဆိုင္ရာပညာရပ္ နယ္ပယ္မွ ေစာင့္ထိန္းအပ္ေသာ က်င့္၀တ္စည္းကမ္းမ်ားကို လိုက္နာမွသာ ပညာရွင္ပီသသည္ဟု ဆိုနိုင္ပါသည္။ ဆရာသည္ ဆရာ့က်င့္၀တ္ကို လိုက္နာရမည္။ ေရွ႕ေနသည္ ေရွ႕ေနက်င့္၀တ္ကို လိုက္နာရမည္။ ေဆးဆရာသည္ ေဆးဆရာ က်င့္၀တ္ကို လုိက္နာေစာင့္ထိန္းရေပမည္။ ေငြမက္၍ စီးပြားေရးသိပ္ဆန္လြန္းေသာ ပညာတတ္မ်ားသည္ က်င့္၀တ္မ်ားကို အေလးမထားေတာ့သျဖင့္ အမ်ားျပည္သူမ်ား နစ္နာရသည္။ စား၀တ္ေနေရးေၾကာင့္ ဆရာမ်ား က်င့္၀တ္ပ်က္သျဖင့္ ျမန္မာျပည္ ပညာေရး အနိမ့္ဆံုးကို ေရာက္ခဲ့ရသည္။ ေရွ႕ေနမ်ား က်င့္၀တ္မေစာင့္နိဳင္ၾကသျဖင့္ တရားဥပေဒ စိုးမိုးျခင္းမရွိျဖစ္ရသည္။ ေဆးဆရာမ်ား က်င့္၀တ္ကို အေလးမထားသည့္အခါ လူနားမ်ား မလိုအပ္ပဲ ေငြကုန္လူပန္း ျဖစ္ၾကရသည္။ ျမန္မာျပည္နွင့္ မေလးရွား ေဆးပညာေလာကတြင္ သူနာျပဳဘ၀ျဖင့္ ၁၃ႏွစ္ေက်ာ္ က်င္လည္ရင္း ေတြ႔ၾကံဳခဲ့ေသာ ျဖစ္ရပ္အခ်ိဳ႕အေပၚ စိတ္မသက္မသာ ျဖစ္ရလြန္းသျဖင့္ က်င့္၀တ္မ်ားအေၾကာင္း ေရးလိုက္ မိျခင္းျဖစ္သည္။ 

ဆရာ၀န္နွင့္ သူနာျပဳမ်ားသည္ လူနာမ်ားေရာဂါ ေပ်ာက္ကင္းသက္သာေစမည့္ ကုသျပဳစုမွဳမ်ားကိုသာ အစဥ္ေဆာင္ရြက္ရပါမည္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ားေသာ ကုနည္းမ်ား၊ မလိုအပ္ပဲ ေငြကုန္ေၾကးက်မ်ားေသာ ကုထံုးမ်ားကို ေရွာင္ၾကည္ရမည္။ လူနာမ်ား၏ ေကာင္းက်ိဳးကို ေရွးရွဳ၍ လိုအပ္ပါက ပိုမိုကၽြမ္းက်င္ေသာ ဆရာ၀န္မ်ားထံ လႊဲေျပာင္းေပးရမည္။၊ လိုအပ္ေသာ ကုသမွဳမ်ားကို ခံယူရန္ နားမလည္ေသာ လူနာမ်ားအား ပညာေပး ေဆြးေႏြးျခင္းျဖင့္ မွန္ကန္ေသာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား ခ်နိဳင္ေအာင္ ကူညီေပးရမည္။ ကုထံုးအသစ္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ ေကာင္းက်ိဳးဆိုးက်ိဳးမ်ားကို အမွန္တိုင္းရွင္းျပရမည္။ လူနာမ်ား၏ အခြင့္အေရး (patients’ rights) အတြက္ အျမဲရပ္တည္ေပး ရမည္။ လူနာနွင့္ မိသားစုမ်ား၏ လြတ္လပ္စြာ ဆံုးျဖတ္ခြင့္ကို ေလးစားလွ်က္၊ က်န္းမာေရးႏွင့္ ညီညြတ္ေသာ အျပဳအမွဳမ်ားကို လိုက္နာတတ္ေအာင္ ကူညီေပးရမည္။ က်န္းမာေအာင္ ဂရုစိုက္ေနထိုင္ျခင္းျဖင့္ မိမိက်န္းမာေရးကို ကိုယ္တိုင္တာ၀န္ယူ ေစာင့္ေရွာက္တတ္ေသာ အက်င့္မ်ားရွိေအာင္ ပညာေပးရမည္။ က်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္မွဳလုပ္ငန္းတြင္ ပါ၀င္ပတ္သက္ေနသူတိုင္း လူနာမ်ား၏ အခြင့္အေရးကို အစဥ္ေလးစားၾကလွ်က္ က်င့္၀တ္နွင့္အညီ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မွဳ ေပးနိဳင္ၾကလွ်င္ ေဆးကုသစရိတ္မ်ား ထက္၀က္မက ေလွ်ာ့က်သြားလိမ့္မည္။ က်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္စရိတ္မ်ား ေလ်ာ့က်သြားလွ်င္ ပညာေရးနွင့္ ဖြံ႔ျဖိဳးေရးအတြက္ သံုးစရာေငြ ပိုထြက္လာမည္ ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ က်င့္၀တ္လိုက္နာျခင္းသည္ ဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္ေရးကို ဦးတည္သည္။

ေဆးပညာေလာကတြင္သာမက ဆိုင္ရာနယ္ပယ္ အသီးသီးတြင္ရပ္တည္ေသာ ပညာရွင္မ်ားႏွင့္ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းရွင္မ်ားသည္ အရာရာတိုင္းကို က်င့္၀တ္နွင့္အညီ ေဆာင္ရြက္သင့္သည္။ စီးပြားေရးသမားမ်ားသည္ စားသံုး သူမ်ား၏ အခြင့္အေရးကို ေလးစားလွ်က္ က်င့္၀တ္နွင့္အညီ စီပြားရွာသင့္သည္။ စားသံုးကုန္ႏွင့္ လူသံုးကုန္ပစၥည္း ထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်သူမ်ားသည္ ၀ယ္ယူစားသံုးသူမ်ား၏ ေကာင္းက်ိဳးကိုသာ အစဥ္ေရွးရွဳရမည္။ ေရာဂါအႏၱရာယ္ ျဖစ္ေစမည့္ ကုန္ထုတ္လုပ္မွဳမွန္သမွ်ကို ေရွာင္ၾကဥ္အပ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း က်င့္၀တ္မ်ားကို ေဘးခ်ိတ္ထားၾက သျဖင့္ ေရာဂါဘယ မ်ားထူေျပာၾကျပီး၊ ဘ၀အရည္အေသြးမ်ား နိမ့္ၾကေနၾကသည္။ ေငြမ်က္ႏွာ တစ္ခုကိုသာၾကည့္၍ စီးပြားရွာၾကသျဖင့္ ဆင္းရဲခ်မ္းသာ ကြာဟမွဳ ၾကီးထြားလာသည္။ စာရိတၱႏွင့္ ကိုယ္ရည္ကိုေသြးမ်ား က်ဆင္းလာၾကျပီး၊ စိတ္ဓာတ္ အင္အားမ်ား ယုတ္ေလ်ာ့လာသည္။ က်င့္၀တ္ကို ေငြႏွင့္အလဲ အလွယ္ျပဳေနသူ မ်ားေနေသာေၾကာင့္ လူအမ်ားစု ေပ်ာ္ရႊင္မွဳကို ရွာမေတြ႔နိဳင္ပဲ ျငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ ေ၀းကြာေနၾကရသည္။ 

က်င့္၀တ္ေစာင့္ထိန္းသူ၊ သီလစင္ၾကယ္သူ၏ ႏွလံုးသားတြင္ ပကတိေပ်ာ္ရႊင္မွဳ တည္ရွိေနပါသည္။ မိမိကိုယ္ကို အျမဲယံုၾကည္မွဳ ရွိေနသည္။ က်င့္၀တ္ဆိုင္ရာ နိယာမမ်ားအတိုင္း ေကာင္းက်ိဳးကို အစဥ္ေဆာင္ရြက္သျဖင့္ စိတ္ေက်နပ္ျခင္းႏွင့္ ၀မ္းေျမာက္၀မ္းသာ ျဖစ္ရသည္။ မေကာင္းက်ိဳးျဖစ္ေစသည့္ အမွဳမွန္သမွ်ကို ေရွာင္ၾကဥ္ေသာေၾကာင့္ ေနာင္တတဖန္ ပူေဆြးရျခင္းမရွိ ကိုယ္ေရာစိတ္ပါ ခ်မ္းသာရသည္။ ေလာကဓံဆိုးမ်ား၊ အဆင္မေျပမွဳမ်ားေၾကာင့္ စိတ္ပူပန္ ရသည့္တိုင္ မယိုင္လဲေအာင္ ေစာင့္ထိန္းခဲ့ေသာ က်င့္၀တ္သီလမ်ားေၾကာင့္ တည္ျငိမ္မွဳ ရနိဳင္သည္။ က်င့္၀တ္လိုက္နာျခင္းျဖင့္သာ  လူေတြလိုလား ေတာင့္တေနၾကေသာ ျငိမ္းခ်မ္းမွဳႏွင့္ တည္ျငိမ္မွဳ (Peace and Stability)ကို ရနိဳင္ ေပလိမ့္မည္။  ထို႔ေၾကာင့္ မိဘမ်ားသည္ က်င့္၀တ္ကိုယ္စီ လိုက္နာၾကလွ်က္ ရင္ေသြးရတနာမ်ားကို ဗီဇေကာင္းမ်ား ထည့္ေပးရမည္။ ထိုဗီဇေကာင္းေလးမ်ား ရွင္သန္ၾကီးထြားေအာင္ ဆရာသမားမ်ားက ေရေလာင္းေပါင္းသင္ ေပးရမည္။ အလင္းေရာင္ေကာင္းတြင္ အက်င့္ေကာင္းေလးမ်ား ရွင္သန္ၾကီးထြားနိဳင္ေစဖို႔ ပညာေရးစနစ္ေကာင္းမြန္ ရမည္။ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ဆိုင္ရာပညာရပ္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ က်င့္၀တ္မ်ားကို မျဖစ္မေန သင္ေပးရမည္။ လုပ္ငန္းခြင္ နယ္ပယ္အသီးသီးမွ အၾကီးအကဲ ေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ က်င့္၀တ္လိုက္နာတတ္ေသာ စံနမူနာေကာင္းမ်ားျပ၍ မ်ိဳးဆက္သစ္မ်ားကို အက်င့္ေကာင္းမ်ား လက္ဆင့္ကမ္း အေမြေပးရန္ လိုအပ္လွေပသည္။

က်င့္၀တ္လိုက္နာျခင္းသည္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို ဦးတည္သကဲ့သို႔ ဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္ေရးကို ဦးတည္သည္ဟု ဆိုခဲ့ျပီးျဖစ္သည္။ အုပ္ခ်ဳပ္သူ လူတန္းစားမ်ားသည္ တရားမွ်တ လြတ္လပ္ေသာ လူ႔ေဘာင္ကို တည္ေဆာက္ေပးျခင္းျဖင့္ က်င့္၀တ္လိုက္နာရန္ ျဖစ္နိဳင္သည့္ ပတ္၀န္းက်င္မ်ိဳး ဖန္တီးေပးရမည္။ သို႔ေသာ္ျငားလည္း အစိုးရကိုယ္တိုင္က က်င့္၀တ္ပ်က္ေနသျဖင့္ တိုင္းျပည္ ပ်က္စီးျခင္းသို႔ ေရာက္ရေတာ့သည္။ လူပီသစြာ အေျခခံလူ႔က်င့္၀တ္မ်ားကို လိုက္နာၾကလွ်က္၊ တရားမွ်တေသာ အစိုးရတရပ္ကို ဖြဲ႔စည္းနိဳင္မွသာ ကၽြန္မတို႔ခ်စ္ေသာ တိုင္းျပည္ တည္ျငိမ္ေရးနဲ႔ ျငိမ္းခ်မ္းေရးကို ျပန္လည္တည္ေဆာက္နိဳင္ ပါမည္။ ေရႊျပည္ေတာ္ သာယာေရးကို ေမွ်ာ္လင့္ရင္း အုတ္တစ္ခ်ပ္ သဲတစ္ပြင့္ျဖစ္ေသာ ကၽြန္မတို႔ေတြ က်င့္၀တ္ကိုယ္စီ လိုက္နာၾကလွ်က္ လူ႔ေဘာင္အက်ိဳးကို တနိဳင္တပိုင္ ထမ္းရြက္ၾကပါစို႔။

ရႊင္လန္းခ်မ္းေျမ႕ၾကပါေစ….

စံပယ္ျဖဴ

Picture was copied from; http://www.ethicalexchange.co.uk/