ဒီမိုကေရစီစနွစ္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ကၽြန္မ မွတ္သားနားလည္ထားတဲ့ အေျခခံသေဘာတရားေတြကို ကိုယ္ပိုင္အေတြးနဲ႔ ေပါင္းစပ္ျပီး စာတပုဒ္ေရးလိုက္ ပါတယ္။ ဒီစာကို ေရးတဲ့အခါမွာ နိုင္ငံေရးကို ကၽြမ္းက်င္သူအေနနဲ႔ ေရးျခင္းမဟုတ္၊ နိုင္ငံေရးကို စိတ္၀င္စားတဲ့ သာမန္ျပည္သူ တေယာက္အေနနဲ႔ ေရးတဲ့စာလို႔ မွတ္ယူေစခ်င္ ပါတယ္။
ဒီမိုကေရစီဆိုတဲ့ စကားကို ၁၉၈၈ အေရးအခင္းမွာ စျပီးၾကားဖူးခဲ့ေပမဲ့ ဒီမိုကေရစီဆိုတာ ဘာမွန္းမသိခဲ့ ပါဘူး။ ဘာမွန္းမသိဘဲ ေနလာရင္း ဆယ္တန္းေရာက္ေတာ့ ျမန္မာစာဆရာက စာသင္ရင္း၊ ဒီမိုကေရစီဆိုတာ ဘာလဲလို႔ ေမးခြန္းတခုေမး ပါတယ္။ ေက်ာင္းစာကလြဲရင္ ဘာမွမသိတဲ့ ကၽြန္မ ဆရာ့အေမးကို မေျဖနိဳင္ဘဲ ပါးစပ္ အေဟာင္းသားနဲ႔ ေနခဲ့ရပါတယ္။ အတန္းထဲက ေယာက်္ားေလး သူငယ္ခ်င္းေယာက္က ထေျဖပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီဆိုတာ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆိုေရးသားခြင့္ရွိျပီး၊ အစိုးရကို ျပည္သူမ်ားက လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမာက္ တဲ့စနစ္ လို႔ေျဖပါတယ္။ ကၽြန္မလား ဘာမွမသိတဲ့ နလပိန္းတုံးဆိုေတာ့ ေျဖနိဳင္တဲ့ သူငယ္ခ်င္းကို စိတ္ထဲက ခ်ီးက်ဴး လိုက္ပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ ဆယ္တန္းေအာင္၊ ဘြဲ႔ရလို႔ လုပ္ငန္းခြင္ ၀င္တဲ့အခ်ိန္ေတြအထိ ဒီမိုကေရစီအေၾကာင္း ေသခ်ာ နားမလည္ခဲ့သလို ေလ့လာရေကာင္းမွန္း မသိခဲ့ပါဘူး။
နိဳင္ငံျခားကို ထြက္လာျပီးတဲ့ ေနာက္ပိုင္း အင္တာနက္ကို လြတ္လြတ္လပ္လပ္ သံုးျဖစ္တဲ့အတြက္ အင္တာနက္က သတင္းေတြ၊ ဘေလာ့ဂါေတြေရးတဲ့ စာေတြကို ဖတ္မိရာက နိဳင္ငံေရး အေျခအေနေတြကို စိတ္၀င္တစား ေလ့လာျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အိပ္ေပ်ာ္ေနတဲ့ ကၽြန္မတို႔လို လူတစုကို လွဳပ္နိဳးေပးခဲ့တဲ့ ဘေလာ့ဂါေတြေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္ရဲ႕ နိဳင္ငံေရး ေရခ်ိန္ျမင့္ခဲ့တာကို သိပ္ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ နိဳင္ငံေရးကို စိတ္၀င္စားလာတယ္၊ ျမန္မာျပည္ကို ေျပာင္းလဲ တိုးတက္ေစခ်င္တယ္ဆိုေတာ့ နိုင္ငံေရးအေၾကာင္းနဲ႔ ဒီမိုကေရစီ သေဘာတရားကို လက္လွမ္း မွီသေလာက္ ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။ ကိုယ္တိုင္ နိဳင္ငံေရးလုပ္ဖို႔ ရည္ရြယ္ခ်က္ မရွိေပမဲ့၊ ေခါင္းေဆာင္ေကာင္းေတြကို ၀န္းရံ အားေပးနိဳင္ဖို႔ ေလ့လာျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ အရြယ္ေရာက္လာတဲ့လူတိုင္း အေျခခံနိုင္ငံေရး သေဘာတရားေတြကို နားလည္ထားသင့္ ပါတယ္။
ဒီမိုကေရစီစနစ္မွာ သိပ္ကိုအႏွစ္သာရရွိတဲ့ အေျခခံသေဘာတရားေတြ ရွိပါတယ္။ နိဳင္ငံေရး တိုင္းျပည္အေရးေတြမွာ နိဳင္ငံသားေတြအားလံုး ပါ၀င္ျခင္း၊ နိဳင္ငံသားအားလံုး တန္းတူ အခြင့္အေရးရွိျခင္း၊ လူ႔အခြင့္အေရးကို ေလးစားလိုက္နာျခင္း၊ နိုင္ငံအေရး အျမင္မတူမွဳမ်ားကို နားလည္သီးခံနိုဳင္စြမ္းရွိျခင္း၊ ေရြးေကာက္ခံ ပုဂၢိဳလ္မ်ားက တာ၀န္ခံမွဳရွိျခင္း၊ ပြင့္လင္းျမင္သာမွဳ ရွိျခင္း၊ သတ္မွတ္ထားေသာ အခ်ိန္ကာလတြင္ လြတ္လပ္၍ တရားမွ်တေသာ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပျခင္း၊ ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ နိဳင္ငံေရးပါတီ ေပါင္းစံုပါ၀င္ျခင္း၊ စီးပြားေရး လြတ္လပ္ခြင့္ရွိျခင္း၊ အာဏာကို အလြဲသံုးစားျပဳမွဳႏွင့္ အက်င့္ပ်က္ ျခစားမွဳကို ထိန္းခ်ဳပ္နိဳင္ျခင္းနဲ႕ တရားဥပေဒ စိုးမိုးျခင္း စတဲ့ ဒီမိုကေရစီ အေျခခံသေဘာတရားေတြ ရွိပါတယ္။
